เห็ดหอม (Lentinus edodes (Berk.) Sing.)

ปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโต

1.อุณหภูมิ เห็ดหอมมีถิ่นกำเนิดอยู่ในเมืองหนาว จึงชอบอุณหภูมิต่ำ การผลิตเห็ดหอมในประเทศไทยจะทำได้เฉพาะในฤดูหนาวเท่านั้น โดยอุณหภูมิที่เหมาะแก่การเจริญของเส้นใยจะอยู่ระหว่าง 20-25 องศาเซลเซียส และที่ระดับอุณหภูมิ 15 องศาเซลเซียสเห็ดหอมจะเกิดดอกได้ดีที่สุด และหลังการเก็บดอกเห็ดในแต่ละรุ่นนั้น ก้อนเชื้อเห็ดจะมีการพักตัวประมาณ 15-30 วัน ระหว่างนี้ให้รักษาอุณหภูมิภายในโรงเรือนไม่ให้เกิน 25 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ์ประมาณ 60-70 เปอร์เซ็นต์ ไม่ให้ก้อนเชื้อถูกน้ำโดยตรง มีการถ่ายเทอากาศที่ดี เมื่อต้องการกระตุ้นให้เกิดดอกจึงให้ความชื้นที่ก้อนเชื้อหรือใช้วิธีกระตุ้นด้วยน้ำเย็น โดยไม่ให้มีน้ำขังอยู่ภายในถุง สำหรับการเพาะเห็ดหอมในสภาพที่ไม่มีการควบคุมอุณหภูมิ ควรทำก้อนเชื้อขนาดเล็ก ซึ่งเส้นใยเห็ดสามารถเจริญเต็มอาหารเพาะได้ในระยะเวลาอันสั้น การปนเปื้อนจะมีน้อยลง และหากต้องการให้ได้ดอกเห็ดที่มีขนาดใหญ่ ควรบังคับให้ก้อนเชื้อสัมผัสอากาศเฉพาะบางส่วนเท่านั้น มิฉะนั้นจะมีดอกเห็ดเกิดมากและมีขนาดเล็ก

 

2.อาหาร เห็ดหอมต้องการอาหารที่มีคุณค่าสูง หากให้อาหารที่มีคุณค่าต่ำก็จะเลี้ยงเส้นใยได้แต่ไม่เกิดดอกเห็ด โดยอาหารที่ใช้เพาะเลี้ยงเห็ดหอมควรจะเติมรำละเอียดมากถึงระดับ 10-12 เปอร์เซ็นต์ และจะต้องดูแลรักษาความสะอาดเป็นพิเศษ เนื่องจากอาหารยิ่งดีก็จะยิ่งเสียหายมากจากการเข้าทำลายของเชื้อราและไร สำหรับสูตรอาหารที่ใช้ทำก้อนเชื้อเพาะเลี้ยงเห็ดหอมมีส่วนผสมดังนี้

- ขี้เลื่อยไม้เนื้ออ่อน 100 กิโลกรัม

- รำละเอียด 10-12 กิโลกรัม

- น้ำตาลทราย 2 กิโลกรัม

- ยิปซั่ม 2 กิโลกรัม

- ปูนขาว 1 กิโลกรัม

- ดีเกลือ 200 กิโลกรัม

 

3.การบ่มพักตัว เห็ดหอมเป็นเห็ดที่การเจริญเติบโตของเส้นใยช้า ต้องใช้เวลาอย่างน้อย 1 เดือนขึ้นไป และจะเจริญเต็มถุงประมาณ 1 1/2-2 เดือน เมื่อก้อนเชื้อมีเส้นใยเจริญเต็มถุงแล้วให้นำไปบ่มพักตัว 2-3 เดือน เพื่อให้เส้นใยจับกันเป็นแผ่นสีน้ำตาลก่อนนำไปผลิตดอกเห็ด ซึ่งจะช่วยให้ดอกเห็ดเกิดได้ดียิ่งขึ้น หรือมิฉะนั้นต้องนำไปแช่ตู้เย็นหรือแช่น้ำอุ่นก่อน ซึ่งจะทำหน้าที่แทนการฟักตัวได้

 

4.การวางแผนการผลิต ฟาร์มที่จะผลิตเห็ดหอมในฤดูหนาว จะต้องมีการเตรียมงานล่วงหน้าก่อนต้นฤดูหนาวประมาณ 5 เดือน เพราะเห็ดหอมต้องใช้เวลาเจริญในวุ้นอาหารครึ่งเดือนเจริญในเชื้อข้าวฟ่างครึ่งเดือน เจริญในถุงเชื้อ 2 เดือน และพักตัวก่อนนำไปผลิตดอกเห็ดอีก 2 เดือน

 

การกระตุ้นให้เกิดดอกเห็ด จะใช้วิธีกระตุ้นก้อนเชื้อด้วยน้ำเย็นที่อุณหภูมิ10-15 องศาเซลเซียส ก่อนการเปิดถุงให้ออกดอก และหลังจากการพักตัวของก้อนเชื้อในระหว่างเก็บดอกเห็ดแต่ละรุ่น ซึ่งมีวิธีการทำหลากหลายวิธีดังนี้

วิธีที่ 1 แช่ก้อนเชื้อในน้ำเย็นไม่ต่ำกว่า 2 ชั่วโมง จากนั้นนำไปเปิดปากถุงหรือแกะพลาสติกออก แล้วนำไปวางในโรงเรือนเปิดดอก

วิธีที่ 2 เปิดปากถุงและให้น้ำในก้อนเชื้อที่วางไว้ในโรงเรียน ทิ้งไว้ประมาณ 24 ชั่วโมงจึงเทน้ำออก

วิธีที่ 3 ตัดปากถุงและคว่ำก้อนเชื้อลงบนฟองน้ำเปียกเป็นเวลา 24-36 ชั่วโมง

วิธีที่ 4 เปิดปากถุงและวางก้อนเชื้อที่พื้นโรงเรือน ให้น้ำแบบฝอยเป็นเวลา 24 ชั่วโมงแล้วเทน้ำที่ขังในถุงออก

 

การผลิตดอกเห็ด หลังจากกระตุ้นก้อนเชื้อเห็ดหอมที่พักตัวแล้วนำมาเปิดถุงให้ออกดอกด้วยวิธีพับปากถุงหรือตัดถุงพลาสติกออกเสมอขอบบน วางถุงกับพื้นดินเพื่อให้ได้รับความชื้นอย่างพอเพียง ซึ่งอาจเจาะข้างถุงบ้างก็ได้ วิธีนี้จะต้องวางถุงห่างๆ กัน เพื่อดอกเห็ดที่เกิดขึ้นบริเวณข้างถุงจะได้ไม่เบียดกัน ส่วนใหญ่มักต้องการประหยัดพื้นที่จึงนิยมเปิดปากถุงมากกว่า

 

การเก็บผลผลิต สำหรับการทำแห้งควรเก็บดอกเห็ดในขณะที่หมวกยังไม่บานเต็มที่ประมาณ 60 เปอร์เซ็นต์ หรือเมื่อเยื่อยึดที่หมวกและก้านดอกเห็ดเริ่มขาดออก ตัดก้านให้เหลือไม่เกิน 1 เซนติเมตร ส่วนการเก็บเพื่อบริโภคดอกสดอาจจะให้หมวกเห็ดบานประมาร 70-80 เปอร์เซ็นต์ไม่ควรให้ดอกเห็ดถูกน้ำแฉะเพราะจะทำให้เน่าเสียเร็ว ตัดก้านให้เหลือไม่เกิน 0.5 นิ้ว

 

การเก็บรักษาผลผลิต

ดอกเห็ดสด หากไม่ใช้บริโภคทันทีควรเก็บไว้ในภาชนะที่มีอากาศผ่านได้หรือใส่ในถุงพลาสติก ปิดและเก็บในห้องเย็นที่อุณหภูมิ 0-2 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพันธ์ 85-95 เปอร์เซ็นต์ภายในเวลาไม่เกิน 5 ชั่วโมงหลังจากเก็บดอกเห็ด

การตากแดด เป็น การลดความชื้นภายในดอกเห็ดในระยะเวลาอันรวดเร็ว ดอกเห็ดจะยุบตัวย่นมากเมื่อแห้ง การตากควรคว่ำดอกเห็ดให้ส่วนครบอยู่ด้านใต้ เพื่อป้องกันไม่ให้ครีบมีสีคล้ำและควรหลีกเลี่ยงแดดที่จัดมากเกินไปเพราะจะ ทำให้ดอกเห็ดไหม้เกรียมได้ เมื่อดอกเห็ดแห้งสนิทดีแล้วให้เก็บรักษาในภาชนะที่ปิดสนิทกันความชื้น

 

การอบแห้ง จะใช้ลมร้อนค่อยๆ ลดความชื้นภายในดอกเห็ด ซึ่งจะได้รสชาติ กลิ่นและรูปร่างลักษณะของดอกดีกว่าการตากแดด โดยอุณหภูมิเริ่มแรกที่ใช้จะสูงกว่าระดับอุณหภูมิห้องปกติประมาณ 5 องศาเซลเซียส จากนั้นจึงเพิ่มอุณหภูมิขึ้น 1-2 องศาเซลเซียส ทุก 1 ชั่วโมง จนกระทั่งถึง 50 องศาเซลเซียส จึงเพิ่มเป็น 60 องศาเซลเซียสและรักษาอุณหภูมิไว้ประมาณ 1 ชั่วโมง เพื่อช่วยเพิ่มรสชาติ และทำให้ดอกเห็ดเป็นเงาสวยงาม